FrSky X-lite radio, makkelijk mee te nemen!

Wanneer ik bij familie of vrienden op bezoek – of een dagje weg ga, wil ik vaak een drone meenemen. Ik kom dan altijd weer tot de conclusie dat ik dan een veel te volle, grote rugtas mee moet nemen, uiteraard vol met drone gerelateerde spullen. Niet handig. Daarom heb ik de laatste weken een aantal dingen gekocht om makkelijk mee te nemen. Zo ook de FrSky X-lite radio.

Tiny X8 radio, perfect met één gemis…

Een aantal maanden geleden schreef ik al een blog over de Tiny 6X en het meenemen van drones op vakantie. In deze RTF kit zit ook de Tiny X8 radio. Dit is een radio met acht kanalen, twee schakelaars en twee dip switches, een prima radio voor een Whoop.

Ik heb deze set best regelmatig mee naar mijn werk, of vrienden en familie. Wanneer je echter twee drones mee zou willen nemen, loop je tegen een beperking aan. De Tiny X8 heeft namelijk geen modelgeheugen en bind met slechts één unieke ontvanger. Het voordeel van klein vervliegt hiermee direct, aangezien je met twee drones twee radio’s nodig zou hebben.

De aanschaf van de FrSky X-lite

Zodoende ben ik op zoek gegaan naar een kleinere radio, die makkelijk in je tas past. Ik had de X-lite uiteraard al een aantal keer eerder voorbij zien komen, maar vernomen dat deze niet voor pinchers is gemaakt. Uiteindelijk heb ik vanwege de uitwisselbaarheid met mijn andere FrSky X9D radio gekozen om de X-lite aan te schaffen. In theorie kan ik al mijn modellen met een willekeurige radio verbinden.

Ik heb de internationale versie van de X-lite na enige twijfel in China voor 95 Euro besteld. Er was op dat moment ook een Marktplaats aanbieder (80 Euro met batterijen en extra’s) en uiteraard een aantal Nederlandse webshops (129 Euro of hoger). De prijs was samen met de mogelijkheid om de antenne te flashen naar EU-LBT firmware doorslaggevend. Na iets meer dan een week werd de X-lite geleverd via PostNL.

Twee 18500 batterijen voor in de X-lite.

Naast de radio heb je ook een tweetal 18500 batterijen (ongeveer 15 Euro) nodig. Deze zijn bij NKON (in Nederland) goedkoper dan China en liggen de volgende dag al op de mat.

Op deze foto zie je waar een externe module geplaatst kan worden in de X-lite.

Een andere leuk voordeel is dat deze X-lite radio, kan worden uitgerust met een externe module. Met zo’n module wordt het mogelijk om andere protocollen te gebruiken. Zo kun je er voor kiezen om een R9M (lite) aan te schaffen voor het vliegen van lange afstanden, of voor een module die DSMX uitzend. Wanneer je de grote R9M wilt gebruiken, dat zou ook moeten kunnen, alleen heb je dan een 3D geprint onderdeel nodig voor extra stevigheid.

De SMA connector van de X-lite die optioneel te gebruiken is. Verder is deze normaal afgedekt met een rubberen dop.

Qua stevigheid zit het ook wel goed, de antenne is intern geplaatst dus geen kans meer op afbreken. Het bereik is ook prima, mocht je echter geen gebruik willen maken van de interne antenne, dan kun je ook een externe antenne plaatsen. Achter een rubberen kapje, vind je namelijk een SMA connector.

Verpakking uit China? Top!

De FrSky X-lite in de originele etui met gimbal protectors.

Af fabriek is de X-lite verpakt met twee gimbal beschermers in een zwarte etui met rits van 230x185x80. Deze etui zit weer in een stevige kartonnen doos. Dit keer niet in afvalzak plastic, maar in echt luchtbubbeltjesfolie! Wanneer je kiest voor Priority Direct Mail heb je de radio met circa anderhalve week in huis. Voor een paar tientjes meer bestel je de radio in Nederland en heb je deze binnen twee werkdagen in huis.

Instellingen en hardware setup

Voor je de radio kan gebruiken moet je natuurlijk de 18500 batterijen opladen. Zelf doe ik dit met een Nitecore New I2 lader, deze laad twee batterijen in ongeveer drie uur volledig op.

De 18500 batterijen in de X-lite. Let erop, positief gaat als eerste naar binnen.

Door de kleppen (doppen) aan de onderzijde van de handvatten linksom los te draaien, worden de batterijhouders zichtbaar.

De achterzijde van de X-lite.

Standaard word de X-lite geleverd met gimbals die beide centreren op zowel de X- als Y-as. Zo kun je er zelf voor kiezen in welke mode je de radio wilt gebruiken. Zelf vlieg ik in mode twee, wat inhoud dat mijn linkerstick op de Y-as niet gecentreerd hoeft te worden. FrSky levert een schroef mee die je aan de achterzijde van de radio kunt indraaien. Wanneer je de schroef diep genoeg indraait zorgt deze ervoor dat de veer in de radio ontspannen blijft, en zo de stick niet centreert.

De eerste vliegtijd met LiftOff

Voordat ik met een echte drone ben gaan vliegen heb ik de X-lite uitgeprobeerd in LiftOff. Eerlijk gezegd vind ik qua simulatie op de PC de X-lite een hele vooruitgang ten opzichte van de X9D. Ligt fijn in de hand, lekker klein en geen antenne om rekening mee te houden. Wat wel opvalt is dat de USB-kabel vrij losjes in de connector blijft zitten.

Alle connectoren van de X-lite. Een audiojack, SD-kaart houder, USB-kabel ingang en de ingang om ontvangers van firmware te voorzien.

Ik zeg dat de radio lekker in de hand ligt en dat meen ik. Ik ben van nature een pincher en dat lukt me op de X-lite prima. Natuurlijk merk je dat de X-lite voor duimgebruikers is geoptimaliseerd. Waarom ik pinch? Ik heb het gevoel dat ik dan veel meer controle heb over mijn drone, en veel directer kan sturen.

Wanneer je LiftOff gebruikt, vergeet dan niet een model in je radio hiervoor op te slaan en de zender "uit" te zetten. Omdat je via USB gekoppeld bent hoef je namelijk GEEN radiosignalen te versturen. Zo scheelt het weer batterijvermogen. Doe dit niet wanneer je een USB dongle gebruikt, dan wil je juist WEL radiosignalen versturen.

Je nieuwe X-lite radio “meteen” open maken

Het niet meer laten centreren van de stick werkt blijkbaar in de meeste gevallen prima, alleen bij mij niet. Na het goed indraaien kon je alleen maar nul procent throttle bereiken door de stick naar het nulpunt te drukken. De stick schoot zeg maar iets omhoog. Na wat online zoekwerk blijken meerdere mensen hier last van te hebben. De meest gangbare oplossing? Je nieuwe radio openmaken…

Het openmaken vond ik spannend. Met name omdat het een volledig nieuwe radio is en de kans op slopen aannemelijk is.

Allereerst draai je de batterijdoppen los en leg je aan de kant. Vervolgens maak je alle schroeven aan de achterzijde los. Naast de schroeven is de radio in elkaar geklikt, daardoor moet je voorzichtig met een kleine schroevendraaier aan de gang en alle plekken rondom los klikken. Hierbij ontbreekt het wrikken niet.

Eenmaal open zie je de veer, de boosdoener, zitten. Ik heb deze veer verwijderd met een pincet. Wat dan wel direct merkbaar is, is dat de haan die de veer op zijn plek hield rammelt (logisch).

Het rammelen merk je ook wanneer je de radio weer dicht is. Maar dit is eenvoudig op te lossen door de meegeleverde schroef ver door te draaien en de haan zogezegd klem te zetten. Zo zijn alle problemen verholpen. Waar ik nu alleen niet tevreden over was, is dat de linkerstick vrij beweegt. Houd de radio op de kop en je geeft 100 procent gas. Ook dit is niet gewenst, maar eenvoudig op te lossen door een andere schroef aan te draaien die er voor zorgt dat de stick stroever loopt.

Nieuwste OpenTX 2.2.3 firmware flashen

Voor ik de radio in gebruik wil nemen met real life drones moeten er eerst zaken qua firmware en software geregeld worden:

• De interne antenne naar EU-LBT flashen (link)
• OpenTX downloaden en de radio software flashen naar EU-LBT (link)
• De bootloader flashen naar de juiste versie
• SD-kaart inrichten met juiste mappen en eventueel uitbreidingen

Het begint allemaal met een downloaden van software en firmware vanaf de bovenstaande locaties.

X-lite Non-EU vs X-lite EU-LBT

Wanneer je een FrSky radio in het buitenland koopt, met name in het verre Oosten of in Amerika, komt deze met internationale firmware. In Europa is deze illegaal en dien je gebruik te maken van zogeheten EU-LBT (Listen Before Talk) firmware.

Lang niet iedereen houd zich hieraan en het heeft zelfs nadelen ten opzichte van de internationale versie. Zo kun je geen gebruik maken van RTF quadcopters die je in China kunt kopen. Tenzij er voor de ontvanger EU-LBT firmware bestaat of wanneer de ontvanger met het D8 protocol overweg kan. Wanneer je met legale EU software wilt werken, download dan het bestand van deze locatie en doe er nog even niets mee.

De nieuwste OpenTX op je X-lite

Via OpenTX download je eigenlijk een heel softwarepakket waarmee je je radio kunt beheren. Zo kun je modellen toevoegen, je radio instellen en back-ups van je radio maken. Ook kun je via de software de nieuwste firmware downloaden en naar wens compileren met specifieke opties. Denk aan LUA script, een ander lettertype of de EU-LBT interface.

Wanneer je je opties onder Settings hebt gekozen, download je de firmware en de inhoud voor op de SD-kaart. Het bestand wat je download heeft een lange naam, bijvoorbeeld:

In deze bestandsnaam zijn de door jou gekozen opties en de gekozen radio verwerkt. Om dit bestand op de radio te kunnen gebruiken moet je de naam inkorten. Als je dit niet doet dan zie je het bestand straks niet op je radio staan. De software kan namelijk niet met lange namen overweg. Joshua Bardwell geeft aan dat het maximaal acht karakters mogen zijn, maar volgens mij lukt negen ook nog. Zelf kies ik voor de volgende naam:

opntx223.bin

SD-kaart met de juiste mappenstructuur

Wanneer je foutmeldingen wilt voorkomen, is het van belang om de mappenstructuur op je SD-kaart aan te passen. Beter gezegd, naar dezelfde versie brengen als je OpenTX versie. Wanneer je via OpenTX firmware download, wordt je ook de keuze gegeven om voor diezelfde versie de SD-kaart content te downloaden.

Wanneer je dit hebt gedaan, zet je het ingekorte opentx223.bin bestand in de map FIRMWARE. Ook zet je in deze map het gedownloade FRK bestand om de interne antenne naar EU-LBT te kunnen flashen (alleen wanneer je dit wilt). Bij mij heeft deze de volgende naam:

iXJT_EU_20180416.frk

Op dit moment zouden er drie bestanden in de map FIRMWARE moeten staan. Een readme.tx en de twee bestanden zoals hierboven beschreven.

Je hebt natuurlijk ook de mogelijkheid om het Amber soundpack of LUA script te installeren. Voor nu valt dit buiten de scope van deze blog en tutorial.

De SD-kaart in de X-lite plaatsen

Nu de SD-kaart gereed is, plaats deze in de X-lite. Het echte flashen van de firmware gaat nu beginnen. Je doet dit in drie stappen:

• Interne antenne flashen naar EU-LBT (indien gewenst)
• OpenTX software naar 2.2.3 flashen
• Bootloader firmware naar 2.2.3 flashen

X-lite interne antenne flashen (optioneel)

Mappenstructuur op de SD-kaart. Open de map FIRMWARE.

Start de X-lite radio op zoals je dit altijd doet. Houd de joystick nu naar links gedrukt. Het menu RADIO SETUP (1/9) zal daardoor verschijnen. Beweeg de joystick nu eenmaal naar rechts om op pagina (2/9) te komen. Hier zie je de mappenstructuur van de SD-kaart. beweeg de joystick nu naar beneden tot dat je op [FIRMWARE] staat. Klik op de joystick om de map te openen. Je ziet nu alle bestanden die we op de SD-kaart hebben geplaatst.

Kies het .frk bestand om een antenne te flashen.

Kies in het volgende scherm voor Flash int. module.

Selecteer met de joystick nu het bestand iXJT_EU_20180416.frk, en klik lang met de joystick op het bestand. Je krijgt nu een lijst met opties. We willen de antenne van de radio zelf flashen. Dit is de interne antenne, kies daarom voor de optie:

Flash int.module

Wanneer je lang klikt op deze optie begint de radio met het flashen van de X-lite radio. Zorg er voor dat je de radio aan laat staan en niet op knoppen drukt om het proces te verstoren. Zonder enige melding zul je terugkeren naar de firmware map op de SD-kaart. De interne antenne is nu ingesteld met EU-LBT.

OpenTX firmware flashen op de X-lite

Om de OpenTX firmware te flashen op de X-lite, moet je in bootloader mode opstarten. Dit doe je door de trim-button in het midden in te drukken, en de X-lite vervolgens aan te zetten.

Het bootloader scherm van OpenTX 2.2.3.

Je krijgt nu een menu te zien met een drietal opties. Je kan de firmware updaten, de EEPROM herstellen, de bootloader afsluiten of er voor kiezen om een USB kabel aan te sluiten.

Selecteer de juiste firmware versie.

Bevestig in dit scherm je keuze door lang op de joystick te klikken.

OpenTX wordt nu naar de juiste firmware geschreven.

Door kort te klikken op Write Firmware krijg je een overzicht te zien met de beschikbare firmwares op je SD-kaart. Kies de juiste en klik op de joystick om OpenTX te updaten.

De bootloader flashen naar de juiste versie

Mappenstructuur op de SD-kaart.

Na het flashen van OpenTX naar een nieuwere versie, dien je ook de bootloader naar de juiste versie te brengen. Dit doe je door de radio normaal aan te zetten en weer naar de SD-kaart te navigeren. Dit doe je door in het hoofdmenu de joystick lang naar links te drukken en naar pagina 2/9 te gaan. Klik vervolgens door naar de map FIRMWARE.

Selecteer de juiste firmware voor het updaten van de bootloader.

Flash bootloader? Yes please!

Selecteer hier het juiste firmware bestand en klik met de joystick lang op dit bestand. Er verschijnt een menu dat vraagt wat je wilt doen. Je hebt de keuze om te kopieren, hernoemen, verwijderen of de bootloader te flashen. Kies “Flash bootloader” door er op te klikken. De bootloader wordt nu geupdate naar de juiste versie.

Het updaten van de bootloader is niet per se noodzakelijk. Het wordt daardoor ook regelmatig vergeten. Wanneer je bij het opstarten van de radio een foutmelding krijgt over dat de mappen op de SD-kaart niet juist opgemaakt zijn, kun je er gif op innemen dat de OpenTX - en bootloader versie niet gelijk zijn.

Toch weer terug naar internationale versie?

Wanneer je een drone op Banggood wilt kopen, en dan met name een kleinere, zit de ontvanger vaak ingebouwd in de vluchtcontroller. Helaas zijn deze vluchtcontrollers niet met ingebouwde EU-LBT firmware te verkrijgen in China. Als je wel een EU variant koopt, is er een separate ontvanger gesoldeerd. Dit gaan ten koste van een aantal factoren:

• Ruimte (er is een extra bordje)
• Gewicht (dit bordje heeft additioneel gewicht)
• Kosten (en het bordje kost vaak 10 Euro extra)
• Je moet een UART opofferen om het werkend te krijgen, bij kleinere drones kan dit ten koste gaan van bijvoorbeeld Smart Audio

Vooralsnog ben ik niet bekend met het flashen van interne ontvangers die zijn ingebouwd in een vluchtcontroller, volgens mij kan dit ook (nog) niet. Daarom ben ik, omdat ik EU-LBT wil vliegen, gebonden aan de bovenstaande nadelen. Deze nadelen maken mij doen twijfelen of ik mijn hele radio en ontvanger arsenaal omzet naar de internationale versie.

Alternatieve oplossing met D8

In Europa bestond er voor 2015 (het bestaat nog steeds) een ander protocol genaamd D8. Tegenwoordig gebruikt iedereen met een FrSky radio D16 of LR12 en is het illegaal om producten met D8 protocol daarop geïnstalleerd te verkopen. Voor zover ik weet is het echter niet illegaal om het te gebruiken.

De Mobula7 die ik heb kwam met een externe XM+ ontvanger eraan vast gesoldeerd. Deze heb ik verwijderd en in Betaflight heb ik in het tabblad “Ports” onder UART 3 de schuif bij SerialRX uitgezet.

Vervolgens heb ik in het tabblad “Configuration” onder de tab “Receiver”, de Receiver Mode op SPI RX support gezet. Vervolgens dien je onder SPI Bus Receiver Provider FRSKY_D te selecteren. Wanneer je dit hebt opgeslagen werkt de quadcopter met het D8 protocol.

Om het in de radio mogelijk te maken om D8 als protocol te selecteren, dien je de firmware van OpenTX opnieuw te flashen. Zorg er dan voor dat je in OpenTX onder “Settings” het selectievakje met het label EU niet activeert.

Wanneer je deze firmware hebt aangepast, sla je deze op op je radio en flash je de firmware op de radio vanaf de boot mode. Hierna dien je alleen nog volgens de handleiding van je ontvanger en radio deze twee te koppelen en vliegen kun je! Houd er wel rekening mee dat je slechts acht kanalen tot je beschikking hebt bij het D8 protocol.

Conclusie bij de FrSky X-lite radio

Eigenlijk kan ik stellen dat ik erg blij ben met de X-lite. Het installeren van firmware gaat makkelijker dan bij de X9D. De X-lite is klein maar volwaardig en tegen de verwachting in ligt deze erg lekker in de hand, ook wanneer je pinched. De radio gaat op de geplaatste batterijen ook lang mee. Daarnaast worden er een luxe etui en gimbal protectors meegeleverd en heb je de mogelijkheid tot het plaatsen van externe modules. Om deze volwaardige kleine radio mee te nemen, kost het slechts minimale ruimte in een rugtas.

De enige nadelen die ik kan vinden zijn het missen een neckstrap en de mogelijkheid tot bevestigen hiervan. Dat ik reparaties aan nieuwe radio moest doen. Dat de batterijen verwijderd dienen te worden om te kunnen worden opgeladen. Verder is het aantal switches met vier stuks beperkt, dit terwijl het wel een zender met zestien kanalen is. Wanneer je deze allemaal wilt gebruiken, zul je je radio moeten programmeren.